آخرین مطالب
 
نقدی جامع بر فیلم «حوا مریم عایشه» از هنر و تجربه | سقط جنین تمدن افغانی

به بهانه اکران «حوا مریم عایشه» در هنروتجربه:

دیپلماسی فرهنگی به سبک دولتمردان بنفش/ وقتی جنین مردانگی در شکم مادران افغانی سقط می‌شود

حوا مریم عایشه

سینما پرس: فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» در زمره آثار موسوم به «ملودرام خاورمیانه‌ای» و سینمای «خرابشهر» (dystopia) قرار می‌گیرد که در شرایط ولنگاری فرهنگی و در پرتو جهالت و یا حماقت مدیریت فرهنگی کشور توانست تا در دوران پسا بازگشایی سینماهای ایران به نمایش درآید.

حمید خرمی/ فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» در زمره آثار موسوم به «ملودرام خاورمیانه‌ای» و سینمای «خرابشهر» (dystopia) قرار می‌گیرد که در شرایط ولنگاری فرهنگی و در پرتو جهالت و یا حماقت مدیریت فرهنگی کشور توانست تا در دوران پسا بازگشایی سینماهای ایران به نمایش درآید.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201725.jpg


«ملودرام خاورمیانه‌ای» عنوان عمومی آثار و تولیداتی است که مبتنی بر آن کارگردان سعی دارد تا با ابژه «زن و جنگ» و تحت لوای واژه آسیب‌شناسی (pathology) اقدام به فلاکت نمایی جامعه مبدأ خود نماید. جامعه‌ای که عموماً دربرگیرنده ملل مسلمان شرقی است. در این راستا کارگردان اثر نیز با استفاده از همین روش سعی نموده تا با جلب نظر جشنواره‌های غربی به آلاف و الوفی در صنعت سینما رسیده و وجاهتی از برای خود کسب نماید.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201721.jpg



فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» برای نخستین بار در آذرماه سال ۱۳۹۸ هجری شمسی به اکران عمومی در کشور گذاشته شد. اکرانی با حمایت همه جانه طیف منورالفکر؛ آن‌هم در حیاط‌خلوت گروه سینمایی هنر و تجربه! مجموعه‌ای که طی سال‌های اخیر توانسته نقش به سزایی را در اشاعه ولنگاری فرهنگی ایفا نماید!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201715.jpg

http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201771.jpg


فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» محصول مشترک سینمای افغانستان و ایران است. اثری به کارگردانی خانمی افغانی الاصل به نام صحرا کریمی و با تهیه‌کننده‌ای ایرانی و البته در صورت وضعیت تهیه‌کنندگی شرکت فرانسوی نوری پیکچرز که متعلق به کتایون شهابی است. اثری با ظاهری کاملاً مستند گونه و موجه که فیلم‌برداری آن در شهر و کوچه‌پس‌کوچه‌های کابل و در لوکیشن های واقعی و با حضور بازیگران و نا بازیگران افغانستانی انجام شد و البته امور پس از تولید فیلم، در ایران و با حمایت گسترده برخی نهادهای فرهنگی کشور به سرانجام رسیده است.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201717.jpg


صغرا کریمی که پس از اخذ دکتری خود از دانشگاه هنر و فیلم جمهوری اسلواکی دیگر خود را صحرا کریمی می‌خواند. از موالید افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران است که در سال ۱۳۶۴ هجری شمسی به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی خود را در ایران گذراند و به‌عنوان بازیگر در چند فیلم ایرانی ازجمله فیلم‌های رخشان بنی اعتماد به ایفای نقش پرداخت. البته دیری نپایید که صحرا کریمی در پرتو روابط با طیف منورالفکر سینمای ایران توانست به موقعیت اولیه دست‌یافته و مشاورت های صورت گرفته سبب شود تا وی پس از شرکت در فستیوال فیلم براتیسلاوا دیگر به ایران برنگردد و با تقاضای پناهندگی از کشور اسلواکی به تابعیت سوم دست یابد! البته عاملیت وی به‌عنوان یکی از دست پروردگان طیف منورالفکر و غرب‌زده جامعه ایران سبب شد تا روابط او با پیکره سینمای شبه روشنفکری ایران آن‌چنان عمیق شود که در رساله دکترای او که درباره موج نو سینمای ایران است نیز منعکس گردد.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201722.jpg


اما چند سالی است که صغرا کریمی با ژست و فیگور: «نخستین و تنها زن افغانستانی که دارای مدرک دکترای سینما»؛ به تابعیت ابتدایی خود مراجعت نموده و ضمن تولید چندین اثر کوتاه و مستند و داستانی؛ هم‌اکنون به‌عنوان یکی از مدیران سینمایی افغانستان شناخته می‌شود.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201714.jpg



فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» اثری در راستای اهداف فرهنگی غرب در افغانستان است. اثری که مبتنی بر پروسه جامعه سازی مدنظر ایلات متحده در الگوی جامعه اسلامی افغانستان سعی می‌کند تا نوعی غلیظ از فمینیسم را به گروه مخاطب خود حقنه نموده و ازاین‌جهت به ترسیم زنان تباه‌شده افغانی مبادرت می‌ورزد. این در حالی است که پس از اشغال افغانستان در سال ۲۰۰۱ میلادی و با ادامه درگیری‌های ناتو، آمریکایی‌ها ضمن افزایش حضور نظامی خود در این کشور، اقدام به گسترش سلطه نَرم خود در جامعه جنگ‌زده افغانستان نموده و ازاین‌جهت بود که با تمرکز بر ایجاد مطالبات فمینیستی در میان ملت مسلمان افغانستان سعی نمودند تا با استفاده از شعارهای فریبنده و برندهای تبلیغاتی مؤثری همچون «قانون منع خشونت علیه زنان» ضمن استحاله سبک زندگی اسلامی اقدام به جایگزینی سبک زندگی غربی در میان توده‌های جامعه افغانستان نمایند.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201723.jpg


استقرار رسمی ایلات متحده آمریکا در افغانستان و شروع سفرهای متعدد لورا بوش همسر رئیس‌جمهور وقت ایالات‌متحده به این کشور به‌وضوح نشان داد که یکی از اولویت‌های اصلی ایالات‌متحده در نوع اقدامات نَرم خود در لایه فرهنگی‌های جامعه افغانستان؛ پیگیری یک برنامه بلندمدت راهبردی در راستای حیا زدایی با تمرکز بر جامعه زنان این کشور است. هدفی که تا به امروز با سرعت و قوت به‌پیش رفته و گسترش پدیده‌هایی همچون سست شدن بنیان خانواده و کاهش موالید در این کشور مسلمان و تغییر ذائقه مصرف مردم به سمت کالاهای وارداتی و فلج نمودن بازار فروش تولید داخل ازجمله دست آوردهای آن مبتنی بر منویات مدنظر ایلات متحده آمریکا است.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201716.jpg


به‌عبارت‌دیگر؛ اعمال قدرت نَرم ایالات‌متحده آمریکا در افغانستان موجب پا گرفتن تفکرات تندرویانه فمینیستی و به‌طورکلی تزریق روح مرد ستیزی بر بستر جامعه زنان این کشور و تعهد زدایی از پیکره ایشان گشت. تفکراتی که به دنبال آن نهاد خانواده، سنت و فرهنگ بومی این جامعه متزلزل شده و اساساً اصرار آمریکا بر عدم تأثیرپذیری جامعه مُدرن این کشور از اقوام شیعه و سنی افغانستان و حضور مداوم و مستمر شخصیت‌هایی همچون آنجلینا جولی (Angelina Jolie) در میان توده‌های عمومی جامعه افغانستان را می‌توان برای جا انداختن سبک زندگی آمریکا در میان ملت مسلمان افغان قلمداد نمود.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201718.jpg



در این شرایط است که شخصیتی آموزش‌دیده همچون صحرا کریمی پا به عرصه فیلم‌سازی در جامعه افغانستان نهاده و با برند سازی از خود و تحت لوای عناوین جذابی همچون دکتر و ... نخستین فیلم خود را با عنوان «حوا، مریم، عایشه» تولید می‌کند. اثری که به ترسیم سه صحنه از سه ازدواج ناکام، یا بهتر بگوییم، سه صحنه از سه زن ناتمام و برزخ میان زن یا مادر بودن می‌پردازد. اثری سه اپیزودی و درباره قصه سه زن که باظرافت و به شکلی سینمایی در یکجا به هم وصل می‌شوند.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201724.jpg


در فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه»، شخصیت حوا که نقش او را «آرزو آریاپو» بازی کرده؛ کارگردان به ترسیم زن جوان سنتی مبادرت می‌ورزد که اکنون حامله است. زنی که نام او مخاطب را به یاد انسان‌های نخستین می‌اندازد. زنی که کار روزانه او رسیدگی به امور خانه، خدمت و پرستاری از مادر شوهری که سکته ناقص کرده و تحمل نق زدن‌های پدرشوهر است. او از فشار حاملگی به‌سختی راه می‌رود اما به دلیل بنیان نظام سنتی بهره بری از کالا، بار همه را باید بدوش بکشد و شبانه هم سفارش شوهر را برای مهمانداری از رفقای او تحمل کند و ...


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201719.jpg


بخش عمده نمادهای تصویری فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» از پرنده داخل قفس پیرمرد، پیشک، تله‌های موش، کبوتر و قرآن نمادهای جاافتاده در اپیزود «حوا» است. پدرشوهر پیر حوا، برای به دام انداختن پیشکی (گربه) که گویا پرنده او را خورده است شبانه تله‌های موش را در حیات خانه پهن می‌کند اما در شب مهمانی و در تاریکی، این حوا است که به تله گیر می‌کند و با سنگینی خودش به زمین می‌افتد. اتفاقی که باعث سقط کودک در داخل رحم او می‌شود.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201720.jpg


قصه دوم فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» بر محور شخصیتی بانام مریم است؛ زنی که به دلیل خیانت شوهرش، به‌تازگی از او جداشده است. زنی به‌ظاهر مُدرن که به زبان انگلیسی مسلط است و از همه مهم‌تر در مقابل ظلم مردانه ایستادگی نموده و در برابر اصرارهای شوهرش برای بازگشت مصمم و قاطع مخالفت می‌کند. زنی که آمال و آرزویش رسیدن به آزادی و رهایی است از یوق مردان است و به همین جهت است که اکنون در موعد طلاق، بارداری خود را از شوهر پنهان می‌کند!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201726.jpg


این قصه شبیه فیلم صحنه‌هایی از یک ازدواج (Scenes from a Marriage) ساخته اینگمار برگمان (Ingmar Bergman) است، فیلمی که در سال ۱۹۷۳ میلادی تولید شد و طی ۱۶۷ به روایت قصه یک زن و شوهر تحصیل‌کرده می‌پردازد که زندگی ده‌ساله‌شان دچار بحران می‌شود. زن شوهری تحصیل‌کرده به نام یوهان و ماریا که یکی استاد انستیتویی تحقیقاتی است و دیگری متخصص مسائل حقوقی طلاق است و اکنون پس از گذشت این‌همه سال از زندگی مشترک و باوجود داشتن دو فرزند دختر به‌یک‌باره دچار طلاق عاطفی می‌شوند!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201729.jpg



در فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» شخصیتی بانام فرید همسر سابق مریم است که اکنون با تماس‌های تلفنی درصدد ارتباط دوباره با او است و ازاین‌جهت بخش عمده این اپیزود با نمای بسته و در داخل خانه مریم می‌گذرد. حال‌آنکه فیلم‌ساز از طریق کنش‌های مریم در هنگام مزاحمت‌های تلفنی فرید به روایت تنهایی، اندوه و مصائب کاراکتر فیلمش می‌پردازد.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201727.jpg


در اپیزود دوم زندگی انسان افغانی، زندگی مرفه و مُدرن است و مریم و فرید هر دو از نسل باسواد افغانستان هستند. آن دو از هم جدا شدند اما بااین‌وجود، نظام کنترل از راه دور حاکم بر جامعه سنتی افغانستان در قالب کنترل بر رفت‌وآمد و تلاش برای کنترل دوباره بر بدن زن هنوز حاکم است و در این میان مسئله عشق، بچه‌دار نشدن و آزار بی‌وقفه روح یک زن، بخشی از داستان مریم است که توسط صحرا کریمی به تصویر کشیده شده است.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201730.jpg


اما اپیزود سوم فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» ماجرای زندگی دختر افغانی به نام «عایشه» است. شخصیتی که نقش او را حسیبا ابراهیمی بازی کرده و همسایه حوا است. دختری که دوست‌پسرش حامله شده و برای رهایی از عواقب این کار، دست به هر اقدامی می‌زند و اکنون وقتی خانواده پسرعمویش خواستگاری او آمده‌اند، عایشه به‌سرعت قبول می‌کند و ...


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201732.jpg


«عایشه» در این فیلم تصویری از یک دختر باسواد است که خصوصیت دوگانه دارد. دختری در میان سُنت و مدرنیته که نقش بازی می‌کند تا به هدفش برسد. او به‌عنوان یک دختر در جامعه افغانستان با طلا و هدایا خریداری می‌شود. اما طلای اهدایی نامزد جوان را به پول نقد تبدیل می‌کند تا بتواند پرده بکارت خودش را در بازار سیاه طبابت بدوزد! حال‌آنکه عایشه با دوستش به کلینیک خصوصی زنان می‌روند. اما برای شناخته نشدن به ابزار چادر متمسک می‌شود و چادری بر سر می‌کند و وارد اتاقی می‌شود که دو شخصیت قبلی فیلم یعنی حوا و مریم هم برای سقط‌جنین خود به آنجا آمده‌اند.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201734.jpg


در پایان کلیشه‌ای‌ترین قاب «حوا، مریم، عایشه» به نمایش گذاشته می‌شود و کارگردان به ارائه تصویری از جنین کودک روی دیوار و سه زنی که مقابل هم نشسته‌اند مبادرت می‌نماید. تصویری که در پس‌زمینه آن‌ها و در قاب پنجره این زندان، کبوترها پرواز می‌کنند و اینجاست که فیلم تمام می‌شود!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201728.jpg


البته از نکات فُرمی فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» می‌توان به تدوین غیر تداومی آن توسط مستانه مهاجر اشاره کرد که در آن به منطق گرافیکی، فوکس عمیق و چگونگی مونتاژ و کاربرد نشانه روانشناسی تمرکز شده است. این در حالی است که در تدوین غیر تداومی روابط گرافیکی و ریتمی با ساختارهای فرمی بیش‌تر از منطق روایی، تداوم فضایی و زمانی و جابه‌جایی کدهای میزانسن دارند. تدوین غیر تداومی و مبتنی به منطق گرافیکی ناشی از چندپارچه‌گی روایت و ایجاز است که در کنار تمرکز سینماگر بر پیام خاص فیلم، فضای سینمایی مناسبی را خلق می‌کند. مثلاً در پروسه پیوند نماها، سکانس‌ها و فرم‌ها منطق گرافیکی هیچ پرشی میان اپیزودها را متحمل نمی‌سازد. به‌نحوی‌که حتی در پایان‌بخش حوا، دوربین از اتاق نیمه‌تاریک حوا به صفحه تلویزیونی فوکس می‌کند که در آن شخصیت اپیزود دوم، یعنی  مریم در حال گزارش دادن از حمله انتحاری در افغانستان است!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201733.jpg


به‌این‌ترتیب فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» با رویکرد روایت موازی سه داستان را به‌عنوان اولین انتخابش در سینمایی کردن زندگی این سه شخصیت و مشکلات آن‌ها برمی‌گزیند. این ساختار روایی، به‌شدت متأثر از توصیف‌های ادبیاتی است. این در حالی است که توصیف ازجمله اپیدمی‌های رایج در روایت‌های نمایشی است و کاربردش پیش کشیدن سطحی از روایت است که کنش فعالانه شخصیت را به حضور دراماتیک و منفعلانه او در بستر موقعیت‌نمایشی تقلیل می‌دهد و درواقع این سه زن را به سه «صورتک سخنگو» تبدیل نموده است. صورتک‌هایی که مانع از مواجهه مخاطب با خواسته اصلی شخصیت‌ها می‌شوند. ازاین‌جهت انتخاب فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» برای نمایشی کردن زندگی شخصیت‌هایش به‌واسطه زبانی توصیفی و قرار دادن بستر روایت در سه خط موازی و ... را می‌توان متأثر از سینمای شبه روشنفکری ایران قلمداد نمود. تولیداتی با عنوان سینمای اجتماعی که درنهایت قادر نیست و یا اساساً نمی‌خواهد راهکاری برای حل مشکلات جامعه ارائه کند.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201735.jpg


اما در این میان سؤال مهم‌تر این است که چرا این فیلم باید تمام قامت در ایران حمایت و در این سطح از مقبولیت به اکران عمومی رسیده و مشمول بودجه‌های حمایتی گروه سینمایی هنر و تجربه شود؟ حمایت از اثری همچون فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» آن‌هم در شرایط تحریم و فشارهای حقوق بشری بر ضد ایران و پیگیری سند ۲۰۳۰ و بسیاری از موضوعات دیگر می‌تواند حکایت از فرماندهی واحدی داشته باشد که در قالب پروسه نفوذ فرهنگی مورد تعریف واقع شود!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201731.jpg


وقتی در اوضاع فعلی، الگوی پیشرفت و آرمان‌شهر و وجاهت معنوی ایران در منطقه مطرح است، چرا مدبران بنفش بر خود فرض می‌دانند تا از امثال و نظایر فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» به صورتی چشم‌بسته و تمام‌قد حمایت کنند؟ ‌ فیلمی که به‌واسطه تصویری از روابط فردی و اجتماعی نامتعارف و ناآشنا و ترویج علنی سقط‌جنین به‌عنوان یکی از آموزه‌های سند ۲۰۳۰، گوی سبقت را از بسیاری از شمایل فیلم‌های ضد ایرانی خود همچون فیلم سینمایی «سنگسار ثریا»، یا حتی فیلم سینمایی «بدون دخترم هرگز» و...  ربوده است!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201774.jpg



پُرواضح است که فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» با استفاده از اسامی سه کهن‌الگوی اسلامی و در قالب اسامی مقدسی همچون «حوا»، «مریم» و «عایشه» درصدد حقنه این باور غلط است که افغانستان به‌عنوان یک کشوری از مادر شهرهای اسلامی، دیگر به بن‌بست نسلی رسیده است و مادران این سرزمین در آستانه مادر شدن، ترجیح می‌دهند جنین این تمدن را سقط کنند!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201768.jpg


به‌عبارتی‌دیگر؛ فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» تمام تلاش خود را معطوف ترسیم زنانی نموده که می‌خواهند به تولید نسلی که با درد و رنج همراه بوده و هست پایان می‌دهند. وقتی تولیدمثل از ستم دیدگی است نه نعمت و قدرت زایش، زنان خواهان سقط‌جنین در کنار هم نمایش داده می‌شوند. این در حالی است که حتی عایشه به‌عنوان نمادی که می‌تواند بی‌حرمتی به ساحت نبی مکرم اسلام را در پس ذهنی مخاطب خود تداعی نماید؛ دختر باردار از هم‌خوابگی با عشقی است که جامعه آن را گناه می‌داند! درواقع «کودک» در زیرپوست این زن‌ها در حال شکل گرفتن است اما به دلیل فقدان محبت و ولایت مردان و ... ترجیح می‌دهند آن را سقط کنند. حال‌آنکه بلاهت و خیانت مردان را در یک جمود زیستی و مسخ‌شدگی نشان می‌دهد که دیگر هیچ بذر و نطفه‌ای از نسل این مردان در آن قابل‌کشت نیست؛ و از آن‌سو یک ماکتی از بن‌بست نسلی را از خلال پیرمرد و پیرزنی که فرتوت شده‌اند نشان می‌دهد که گویا ضربان کند زندگی دیگر به شمارش انحطاط و مرگ افتاده است و هیچ راه برون‌رفتی هم از آن وجود ندارد.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201767.jpg


ازاین‌جهت  می‌توان چنین ادعا نمود که فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» از نمای نخست خود که لانگ شاتی از کابل، کلان‌شهر افغانستان است، اصرار دارد که از «زن» را به‌عنوان یک سوژه و به‌مثابه «مادر شهر» به مخاطب خود معرفی کند و تمدنی را نشان بدهد که نماینده  سه کهن‌الگوی اسلامی و دینی، یعنی حضرت حوا علیها الاسلام، حضرت مریم علیها السلام و جناب عایشه با تصور ذهنی به‌عنوان یکی از همسران پیامبر اسلام، می‌باشند و حال این سه الگو، به بن‌بست و انقطاع تاریخی فرورفته‌اند. یعنی حوا، که کهن‌الگوی «زن تمام» است، در این فیلم به‌مثابه زن ناتمام و فاقد نسل معرفی می‌شود که در برهوت بی‌غیرتی و فقدان مردانگی، فرورفته است و درگیر جامعه مردسالار و  هوس رانی می‌باشند که پرنده بازی برایشان از زن باارزش‌تر است!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201772.jpg


همچنین فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» به‌نوعی به ترسیم کهن‌الگوی حضرت مریم سلام‌الله علیها می‌پردازد و به‌عنوان مادر حضرت مسیح که تداعی‌گر پاکی و برگزیدگی است. شخصیتی که در قالب نمادین شخصیت اثر، علیرغم آن شکوه تمدنی و پیشرفت‌های علمی، دیگر دچار افسردگی زنان (woman abuse) و بن‌بست آگاهی و گناه غریزی و محوشدگی عشق و ولایت شده است.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201775.jpg


درنهایت «عایشه» که به‌عنوان یک اسم اسلامی، در میان برادران اهل سنت شناخته‌شده است. اسمی که فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» با هویت بخشی به آن در صورت‌وضعیت شخصیت محوری اپیزود سوم سعی دارد تا برای مخاطب مسلمان، تفسیری نادرست از چهره پدر و ولی جامعه می‌سازد. «عایشه» نمایش یک ازدواج مصلحتی برای گریز از عواقب سنتی رابطه ممنوعه در نظام دینی و اجتماعی می‌شود و اگرچه اپیزود سوم از «عایشه» چهره‌ای مثبت می‌سازد، اما از منظر کلی فیلم، شخصیت   «عایشه» به‌عنوان نسل جوان‌تر در همان جایگاهی می‌افتد که حوا و مریم هم پیش از او در آن افتاده‌اند؛ یعنی زندانی به وسعت یک جغرافیا. زندانی که هیچ رستگاری و معجزه‌ای در آن وجود ندارد.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201773.jpg


فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» با وجه‌تسمیه قرار دادن این سه اسم دینی، درصدد بازنمایی یک خراب شهر اسلامی است. پس قطعاً این بن‌بست نسلی اگر در کشورهای غربی و یا ایالات‌متحده آمریکا ساخته می‌شد، شاید از وجاهتی برخوردار بود، اما چرا فیلم‌سازان منورالفکر از ملل شرقی ترجیح داده‌اند این فلاکت را به کشورهای خود نسبت بدهند!؟ سؤال این است که چرا اسامی این بانوان باید اسامی دینی باشد!؟ درحالی‌که اسم خود کارگردان صحری بوده و حتی سایر شبه روشنفکران ایرانی و افغانی و ... عموماً اسامی ساده و معمولی دارند!


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201776.jpg



درمجموع فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» یک اثر به‌شدت فمینیستی است که زنان مسلمان افغان را مشغول بازتولید یک چرخه تکراری به تصویر می‌کشد. زنانی که همچنان در تله سنت و مذهب اسیر بوده و به‌مثابه کالایی برای بهره‌وری جامعه مردسالار پیرامونی خود فرض می‌شوند. این در حالی است که اثر به شکلی کلیشه‌ای از نظام نشانه‌های گفتاری بهره گرفته و مخاطب را با محصولی روبرو می‌نماید که در آن صدای «زن» صدای غالب است و به شکل آگاهانه به حذف صدای مرد، استدلال مرد، عذرخواهی مرد، پشیمانی مرد و ابراز علاقه مرد می‌پردازد.


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201769.jpg


رویکرد فمینیستی در فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» به نحوی غلیظ است که حتی اگرچه «عایشه» به‌صراحت می‌گوید که: گاهی در این شهر معجزه رخ می‌دهد؛ اما مخاطب از ابتدا تا به انتها مشاهده می‌کند که این معجزه، چیزی جز فرار از دین و راهکارهای شریعت اسلامی نیست! و به گواه ترانه پایانی فیلم که تکخوانی یک زن است، می‌شنویم که می‌گوید «اگر جای عایشه بود می‌فهمیدی که دنیا جای گرگ‌هاست» و یا «اصلاً به این دنیا نیا چون دنیا پر از گرگ است» و ...؛ سخنانی که در قاب دوربین جا نشده و کارگردان مجبور شده تا در قالب دیالوگ به نحوی مخاطب خود را با آن آشنا سازد و در سایه بدذات پنداری مردان، تیره‌روزی زنانی را حکایت کند که تنها جرمشان زن بودن است و به‌صورت مشخص بیان دارد که همین زن بودن است که باعث قربانی شدن آن‌ها می‌شود و ازاین‌جهت فیلم، تراژیک است و تمام بار عاطفی مرگ کودک را شعری از شاعری افغانی با تابعیت انگلیسی به نام سهراب سیرت به دوش می‌کشد. شعری که در پس موسیقی پایانی به دوش رسیده و خواننده به‌آرامی می‌خواند: «گهوارگک در پهلویم خالی است...»


http://cinemapress.ir/d/2020/08/05/4/201766.jpg



در پایان باید یادآور شد که فیلم سینمایی «حوا، مریم، عایشه» به‌هیچ‌عنوان درصدد حل معضل اجتماعی نیست. بلکه کارگردان سعی دارد تا از پشت ساختار آرام فیلم، میزانسن، استفاده نکردن از موسیقی متن، تأثیرپذیری از اینگماربرگمن و میکل انجلو آنتونیویی یک بحران عاطفی، ژئوپولتیک فقر و فحشا، خیانت و رابطه‌های ناپایدار را در بطن جامعه اسلامی افغانستان به نمایش می‌کشد و ازاین‌جهت است که سعی می‌کند تا با نگاه محافظه‌کارانه از یک‌سو آموخته‌های خود از شیوه‌های رایج در طرح موضوعات مربوط با حقوق زنان در سینمای ایران را به تصویر بکشد و از سوی دیگر با غلبه لحنی شاعرانه و وابسته به تکنیک‌های سینمایی برای نشان دادن زندگی سه شخصیت حاضر در فیلم بهره برده و به این طریق از خود وجاهتی برای آینده فرهنگ و هنر افغانستان محیا سازد.


About Nastooh.ir

http://p.jwpcdn.com/6/12/logo.png

     00:00           

00:00

 00:00